Gazetemiz muhabiri Fatma Tan’ın Niğde’nin gelişmesi için sormuş olduğu sorulara çözüm odaklı yanıt veren Devlet Eski Bakanı Akın Gönen’in Niğde’nin kanaat önderlerine önerileri de yer alıyor. Her Niğdelinin ve Niğde’nin kalkınması konusunda kafa yoran her kesimin mutlaka okuması gereken o röportaj…

2. BÖLÜM

F. Tan: Niğde patates üretiminde Türkiye’de ilk sıralarda yer alıyor. 1996 yılında yaptığınız çalışma ile Patates Araştırma Enstitüsü’nün Niğde’ye kurulmasını sağladınız. Bu enstitü bugün başarılı çalışmalara imza atıyor ve ilimiz için önemli bir kazanım. Şimdi Böyle bir Enstitünün olduğu bir ilde patates işlenmesi ile ilgili bir tesis yok. Bir cips fabrikası, dondurulmuş patates üretimi gibi tesisler neden Niğde’ye kazandırılamıyor. Bunun için neler yapılmalıdır?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: Tarım ağırlıklı ilimizin en kolay atılım yaparak gelişebileceği alan Tarıma Dayalı Sanayi’dir. Bu amaçla Niğde İli Uygun Yatırım Alanları Araştırması’nı 1998 yılında Türkiye Kalkınma Bankası’na hazırlattım. Bu çalışmalardan birisi Patates İşleme Entegre Sanayi konusudur. Bu konu ile ilgili ön fizibilite raporları da hazırlandı. Zamanın kalkınmadan sorumlu Sayın Devlet Bakanı M. Salih Yıldırım ve Türkiye Kalkınma Bankası Sayın Genel Müdürü Taci Bayhan ilimize gelerek konu üzerinde toplantı ve tanıtım yapıldı.

Banka bu konudaki teknik ve mali hususlarda tam destek yapacaktı. Ancak 1999’da ben seçimini kaybettikten sonra bu çalışmalar il valiliği ve banka nezdinde duruyor. İlgi ve takip beklemektedir.

Bu konu, Niğde ve Nevşehir’in patates pazarlama sorunun çözeceği gibi, çiftçinin ve ilimizin yaratılacak katma değer ile işsizlik sorununun giderilmesi ve kalkınmasında büyük katkı yapacaktır.

İl Özel İdaremiz, Ziraat Odamız, Sanayi Odamız önderliğinde bu konunun süratle çözümü mümkündür. Yeter ki bu iş birliği, gönül birliği temin edilebilsin.

F. Tan: Bor ilçemiz deri üretiminde Türkiye’nin 4. büyük deri üretim merkezi. Dericiliği Bor’da daha yaygın hâle getirmek için neler yapılmalıdır?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: Bilindiği gibi 1992 yılında bakanlığım döneminde Bor Organize Deri Sanayi’ni DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) yatırım programına ve bütçeye koydurdum, inşaatı başlattım.

Dericiliğimizin daha gelişip entegre sanayi haline gelmesi için Türkiye Kalkınma Bankası 1998’de talebim üzerine deri entegre sanayi ile ilgili çalışmalar ve projeler hazırladı. Ayrıca Üniversitemiz bünyesinde Bor Dericilik Araştırma Merkezi kurduk.

Bu çalışmalar da banka ve ilimiz valiliğinde mevcuttur ve ilgi beklemektedir. Organize sanayi bu iş için hazırdır. Devlet desteği ve mali problemler de bu çerçevede kolaylıkla çözülebilecek boyuttadır. Bor deri sanayicileri, Bor Organize Sanayi yöneticileri ve bu konu ile ilgili Sanayi Odamız ve Bor yetkililerinin bu konuyu çözmesi elbirliği ile çok kolaydır.

Dabak rahmetli Alaattin Balçık torunu olarak, Bor dericiliğinin entegre sanayi haline getirilmesi benim için onurlu bir görevdi.

F. Tan: Niğde’de yatırım denince akla bina yapımı geliyor. Niğde’nin gelişimi için neler yapılmalı sizin öneriniz/önerileriniz nedir?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: Benim felsefeme göre işin, aşın, ekmeğin olmadığı yerde göç olur. Tüm canlılar yaşamak için iş, aş, eşi peşinde koşarlar. Önce ekmek davasının halli gerekir. Bina, tesis olmaksızın da toplumlar geçmişte yaşamışlardır, bugün de yaşayan toplumlar vardır. Tarihimiz incelenirse büyük imparatorluklarımızın otağ denilen yapılarla da tarihe büyük imzalar attığı görülür.

Günümüzde iş, aş üreten fabrikalar tesisler destek beklerken birçok yöremizde kapalı cezaevleri yapıldığını görüyoruz. Ne kadar işyeri açılırsa o kadar cezaevine az ihtiyaç olacağı gerçeği unutulmamalıdır. BİRKO-Koyunlu Niğde ilinin marka firması, iş kapısı “destek destek” diye feryat ediyor. Duyulur sanırım.

İlimizin gelişmesi için mutlaka iş, aş, gelişim sağlayacak üretime dönük yatırımlar öncelik almalıdır.

Ecemiş suyu toprağı sulamalı, havaalanı sanayi ve turizmin gelişimine katkı yapmalı, Niğde–Bor–Yeka–Güneş Enerji İhtisas Bölgesi tamamlanıp yerli enerji ile tarım ve sanayi güçlendirilmeli, tarıma dayalı sanayi tesisleri kurularak çiftçinin refahı artırılmalı ve işsizliğe çare bulunmalıdır.

Ayrıca 2019 yılında Enerji Bakanı tarafından Bor Karma Organize Sanayi Bölgesinde törenle temeli atılan, Hükümetçe desteklenen 19 büyük yatırımdan biri olduğu ifade edilen güneş hücre yatırımı gerçekleştirilerek sanayileşmemizde atılım yapılmalı, işsizlik vadedildiği gibi azaltılmalıdır. Çünkü ekmek üreten, iş üreten merkezler göç vermez, alır.

F. Tan: Niğde için planladığınız fakat hayata geçiremediğiniz projeleriniz var mı?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: 1998 – 2000 tarihli Ecemiş Sulama Projem hâlen Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü arşivinde beklemekte ve bu su kullanılmadan hâlen Akdeniz’e doğru akmaktadır.

Havaalanı yatırımının 1996’da temeli atıldı. Yüzde 36 seviyesinde yatırım gerçekleşti ancak hâlen yarım hâldedir, ilgi bekler durumdadır.

Narlıgöl ve Bor-Bahçeli Roma havuzu bölgesini 16 Ağustos 1997 yılında Turizm Bakanlığınca Turizm Uygun Yatırım Alanı olarak ilan ettirdim. Ancak hâlen beklenen tarzda gelişemediği söylenmektedir.

1998 yılında Türkiye Kalkınma Bankası’nca Niğde Patates İşleme Entegre Sanayi Fizibilite Ön Çalışması tamamlandı. Ancak hâlen uygulanamadı. Yetkili mercilerde ilgi bekliyor.

1998 yılında Bor Organize Deri Sanayi Bölgesi içerisinde Bor–Deri İşleme Entegre Sanayi Fizibilite Ön Raporunu Türkiye Kalkınma Bankası uzmanlarına yaptırdım. Rapor hâlen ilgili mercilerin ilgisini beklemektedir.

Hayvancılık Organize Sanayi Bölgesi kurulması için yer seçimi İl Tarım Müdürlüğü çalışmaları 1998 yılında başlamıştı, hâlen ilimizde bu konuda fiilen bir gerçekleşme olmamıştır.

Bu yarım kalan veya resmi proje safhasında kalan işlerimiz ve projelerimiz tamamlanma imkânı bulabilseydi bugün Niğde ekonomisi adeta kriko ile hızla kaldırılmış, göç veren değil iş, aş ve refah dağıtan bir konumda olacaktı. Ancak beklenen ilgi ve desteği bulamadığı için hâlen Niğde göç veren il durumundadır.

F. Tan: 1997 yılında Bahçeli Roma Havuzu, Narlıgöl Turizm İçin Uygun Yatırım Alanı ilan edilmesine rağmen bu iki bölge şu an ilgisizlikte en dip durumdalar. Niğde’de tarihi ve turistik alanlardaki ilgisizlikle ilgili neler söylemek istersiniz?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: İlimizin turizm sektöründen yararlanabilmesi için 2007 yılında hazırlanarak yürürlüğe giren Turizm Bakanlığı Turizm Strateji Plan ve dallarında yer alması elzemdir. Ne acıdır ki termal turizm dışı ilimiz hiçbir turizm dalında turizm strateji belgelerinin belirlediği esaslara uygun bu belgede yer almamıştır. Bu sebeple bu yöndeki devlet turizm destek ve teşviklerinin hiçbirinden ilimiz yararlanamamaktadır. İvedi olarak TURİZM MASTER PLANI hazırlanıp bu devlet destekleri sağlanmalıdır. Aksi hâlde turizm yatırımı ve gelişimini beklemek hayal olur. Ciddi ilgi ve Turizm Bakanlığı nezdinde takip ve sonuç almak şarttır.

F. Tan: Niğde turizmde nasıl ilerler? Kapadokya’ya yakın olmasına rağmen tur şirketlerinin ilgisini çekememe nedeni sizce ne olabilir?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: Turizm Bakanlığının Turizm 2020-2023 strateji hedef ve belgelerine uygun çalışmalar ve teklifler yerine getirilip devletin turizm ve kültür alanındaki teşvik ve desteklerinden yararlanılmadıkça ve kapsamlı bir TURİZM MASTER PLANI hazırlanmadıkça bu sektörden yararlanarak beklenen atılımı yapmak mümkün değildir. Destek alan iller gelişir ve gelişmektedir.

F. Tan: Hayatınızda sizi çok etkileyen bir anınızı anlatabilir misiniz?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: 49. Hükümet Sözcüsü olarak 20 Nisan 1992 Pazartesi günü saat 21.00’de yaptığım resmî açıklama anlarıdır. Çünkü Bakanlar Kurulunca yapılan toplantıda yeni üniversiteler kurulması hakkında yapılan görüşmede Niğde Üniversitesi’nin kurulması konusunda başarı sağlamış, tasarıya Niğde ilinin konulmasını kabul ettirmiştim; mutluluğum sonsuzdur.

F. Tan: Bakanlığınız döneminde yetiştirme yurtlarında büyüyen çocukların 18 yaşından sonra istihdam edilmesiyle ilgili ciddi çalışmalarda bulunmuştunuz. Bu çalışmalarınız sonucunda şimdiki sevgi evleri geçmişteki yetiştirme yurdundan çıkan birçok genç kamuda işlere yerleştirildi. Bu istihdamın gerekliliği neydi? Bu konuyla ilgili yaşadığınız süreci bizimle paylaşır mısınız?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: Kaymakam ve vali kökenli bir siyasetçi olarak bu konuda yurt çıkışlı yavrularımızın çektiği büyük sıkıntıyı yakinen biliyordum. İlk işim bu yavruların iş, aş ve eş sahibi olmaları için bu konunun halli idi. 18. Dönem İzmir Milletvekili iken bu gün 3413 sayılı Kanun numarasını alan kanun teklifini T.B.M.M’ne sundum. Kanun kabul edildi ve 1988 yılından beri yaklaşık 60 bin yurt çıkışlı yavrumuz iş, aş, eş sahibi oldu; çok mutluyum.

O yıl Türkiye Esnaf Konfederasyonu beni yılın babası (yetim–öksüz babası) olarak onurlandırmıştı. Bu benim için onurların en büyüklerinden birisidir.

F. Tan: Şimdiye kadar Milletvekili ve Bakan Akın Gönen’i konuştuk peki baba Akın Gönen nasıl biri?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: Üç çocuğum var, hepsi yüksek eğitim ve mastır eğitimlidir. Kendi işlerinin başındadırlar. Yedi torunum var. Torunlarımdan birisi avukat diğeri iç mimardır. Diğerleri daha küçük yaştadırlar. Mutlu bir ailem var Allah’a binlerce şükür.

F. Tan: Niğdelilere bir mesaj vermek isterseniz neler söylemek istersiniz?

Devlet Eski Bakanı Akın Gönen: Niğde okumuşu çok, iş adamı, çiftçisi ve halkı devletine çok bağlı, sağdık, mazbut, çalışkan ve inançlı insanların yaşadığı bir şehirdir.

Ancak her kesimden değerli hemşehrilerimiz iş, aş ve geçim sebebiyle ülkemizin gelişmiş çeşitli bölgelerine yayılmışlardır.

Bu göçü durdurmanın tek yolu tüm sektörlerde üretimi destekleyen yatırımlar yapılmasıdır. Bu konuda gerek altyapı gerekse üstyapı eksiklikleri büyük ölçüde tamamlanmıştır. İki faal, biri Bakanlar Kurulu Kararı ile resmileşmiş YEKA Güneş Enerji Endüstri bölgesi ve iki de yetkililerce yapılacağı söylenen organize sanayi bölgesi vardır.

Ulaşım, elektrik, doğalgaz, arsa gibi imkanları iyidir, tamamlanmış veya tamamlanmaktadır.

Üstyapı olarak ise 1997 yılında en üst yatırım bölgesi devlet desteği sağlanmıştır. 2000’li yılların başında bir alt dereceye düşürülse de yine avantajlıdır. Bu avantajları dikkate alınırsa gelişme için her imkânı vardır.

Ancak benim gördüğüm ve Marka Kent Niğde Sonuç Raporunda da açıkça ifade edildiği gibi, en büyük eksiklik yöremizin sektör temsilcilerinin konulara yaklaşımıdır.

İlimiz meslek odalarının tümü, borsalar, sivil toplum örgütleri ve il yerel yönetim birimleri ve yerel basın bu konularda daha aktif, önderlik edici ve destekleyici olmalıdır.

Çünkü ilimizin kalkınması için elzem olan altyapı ve üstyapı imkanları artık tamamlanma noktasına çok yakındır veya tamamdır.

Eksiğimiz, yeterli yatırımcı yani müteşebbis sıkıntısındadır. Şirketleşme ve Kooperatifleşme zorluklarımız vardır. Meslek odalarımız ve yerel yönetim birimlerimiz ile ilimizin atanmış ve seçilmiş tüm değerli kadroları bu eksikliğin giderilmesinde elbirliği, güç birliği yapmalıdırlar.

Öncelikle ilimizde kalkınmada örnek olmuş BİRKO-Koyunlu gibi şirketlerin güncel sıkıntıları hemen giderilerek mevcut yatırımlar göz göre göre çökertilmemeli, yatırım heyecanı ilimizde söndürülmemelidir.

Ayrıca şirketleşme, kooperatifleşme konusu mutlaka sektör sektör ele alınmalı, bu konuda ciddi yapılanmada önderlik edilmeli, taşın altına sektör temsilcileri el koymalıdırlar. Günümüz şartlarında kendi sektör temsilcilerimizin ortak olup öncülük etmediği konularda dışarıdan müteşebbis aramakla bu işin çözülemediği ortadadır. Bu işin, bu konuda gelişme potansiyeli olan sektörlerimizin değerli oda yetkilileri ve üyeleri önderliği ile çözülmesi doğal yoldur. Aksaray, Bursa, Eskişehir ve Kayseri bu yolla atak yapmış güzel örneklerdir.

Ayrıca ilimiz için hayati yatırımlar önündeki engeller, ilin yetkilileri atanmış ve seçilmişlerce birer birer hiçbir mazerete sığınmadan elbirliği ile çözülebilecek konulardır.

Şu anda temeli resmî en üst yetkililerce atılan yatırımlar mevcuttur. Bu yatırımlar ciddiyetle takip edilerek gerçekleşmeleri sağlanmalıdır. Elbirliği, güç birliği yapılarak çözülemeyecek hiçbir meşru sorunumuz yoktur. Eksik olan işleri tamamlamak elbirliği, güç birliği ve inançla takiptedir. Bizim takipte eksik bıraktığımız veya sormaya bile adeta çekindiğimiz konular bizlerce çözülmezse dışarıdan kimse gelip de bizim işlerimize omuz vermez.

Yetkili ve görevlilere elbirliği ile destekle ancak bu işlerimiz hallolunur. Susmak, küsmek, tenkit etmek problemimizi çözmez, problemi ötelemek demektir. Sektör temsilcisi olan değerli hemşehrilerimiz bu konulara sektör sektör sahip çıkarak elbirliği ve güç birliği yaratmak için üzerlerine düşeni yaparlarsa ilimizin kalkınmasının hiçbir engeli kalmaz.

Marka Kent Niğde Sonuç Raporunda değerli Sayın Valimiz Yılmaz Şimşek’in ifadesiyle kabuğu kırmanın yolu; azmetme, önderlik, işleri takip etmek ve birliktelikten geçmektedir.

Bu kalkınma ortamı elbirliği ile yaratılıp takip edilmezse, bu işleri yapması gereken yetkililer ve görevliler toplumsal kalkınma işleri yerine atama, terfi gibi ferdi işlerle veya kalkınmaya katkısı olmayan teferruat uğraşlarla zamanlarını öldürme durumunda bırakılırlar ve hem onların zamanına ve gücüne hem de iş, aş, kalkınma bekleyenlere yazık olur; neden gelişemiyoruz diye suçlu arar duruma düşeriz korkarım.